Biologische tijd versus de klok en zomertijd

Is het al 9 uur?! Elke keer als de zomertijd ingaat en ik op de wekker kijk zegt mijn lichaam dat er iets niet klopt. En dat gevoel kan wel twee weken aanhouden. Hoewel het prettig is om lange zomeravonden te hebben en meer daglicht in de ochtend, blijkt uit onderzoek dat het abrupt aanpassen van ons rooster slecht is voor onze gezondheid. We leggen onszelf een jetlag van een uur op. Terwijl we geografisch gezien niet verplaatst zijn. Zomertijd werd tijdens de Eerste Wereldoorlog en de energiecrisis van 1973 ingevoerd om energie te besparen. In het Engels heet het dan ook Daylight Saving Time. Maar in de praktijk blijken we maar weinig of niets te besparen, zoveel energie kosten led lampen tegenwoordig niet meer.

Tegelijkertijd valt er wel degelijk iets te zeggen voor een klok die rekening houdt met zonuren. In Japan gebruikten ze rond 1880 zelfs klokken waarvan de uren zich aanpasten aan de daglengte. Was er in de winter maar 10 uur licht op een dag, dan tikte het uur overdag sneller voorbij (50 objectieve minuten lang) en in de nacht langzamer (70 objectieve minuten). Zo paste de klok zich het hele jaar door aan en kon er in de zonnige en vruchtbare periode van het jaar meer gewerkt worden en in de winter meer uitgerust.

In Noorwegen is het nog altijd gebruikelijk dat werkschema's aan de seizoenen worden aangepast. Extreem noordelijk of zuidelijk gelegen gebieden ervaren immers grotere schommelingen in seizoenen. En tijdzones zijn gebaseerd op Oost en West, niet Noord en Zuid. In 2019 meldde The Guardian dat het stadje Sommarøy de kloktijd helemaal zou hebben afgeschaft omdat de zon er in de zomer nauwelijks ondergaat. Bewoners zouden maling hebben aan het tijdsysteem en zelf willen bepalen hoe laat ze het gazon maaien of gaan zwemmen.

Hoewel dit een slimme marketing stunt bleek te zijn van de reisindustrie, schuilt er wel degelijk een waarheid in. Tijdzones zijn kunstmatig en in 1883 ingevoerd om spoorlijnen veiliger te laten rijden. Een commercieel belang van treinbedrijven dus. Maar niet iedere tijdzone pakt zo positief uit. Nederland hanteert bijvoorbeeld dezelfde tijd als Berlijn, terwijl Amsterdam hemelsbreed 21 minuten oostelijk ligt van Londen. Dat betekent dat kinderen in de winter 39 minuten te vroeg op hun fiets stappen om op school te komen, met dodelijke ongelukken als gevolg. In Spanje is het nog erger. Hemelsbreed liggen ze twee uur westelijker dan Berlijn, maar hebben ze sinds de Tweede Wereldoorlog nog steeds GMT+1.

Daarom mijn vraag; kunnen we niet een slimme manier vinden om de begintijden en eindtijden van de dag gradueel te verlengen of te verkorten? Zodat we wel compenseren voor de seizoenen maar onszelf geen onnodige jet lag opleggen? Want hoewel ik dankbaar ben voor extra minuten ochtendlicht, kan die wisseling tussen tijdregimes, noch een permanente wintertijd, mij bekoren.

Joke Meijer Conny Bergé Ticia Luengo Hendriks

#tijd #chronotype #zomertijd #wintertijd #tijdregime #tijdzones